ब्राजिलियन फुटबलको कालो क्षण

काठमाडौं । चार्ल्स फाबियनलाई सम्पूर्ण कुरा बुझ्न केही मिनेट लाग्यो ।

उत्तर-पूर्वी सहर साल्भाडोरमा रहेको ब्राजिल टोलीको होटेलमा युवा फरवार्ड चार्ल्सले भर्खरै रातीको खाना खाएर के भ्याएका थिए, त्यतिकैमा स्थानीय क्लब बाहियाका अध्यक्ष आइपुगे ।

‘तपाई आफ्नो झोला प्याक गर्नसक्नुहुन्छ किनभने तपाई यहाँ बस्न पाउनुहुन्न,’ चार्ल्सको पाखुरा समाउदै पाउलो माराकाजाले चिच्याउदै भने ।

यो सन् १९८९ को जुन महिना थियो । घरेलु मैदानमा कोपा अमेरिका सुरु हुदै थियो, बाहियाका खेलाडी २१ वर्षीय चार्ल्स केही समय अघि नै राष्ट्रिय टोलीमा आएका थिए । उनलाई के गर्ने केही थाहा भएन । ब्राजिल फुटबल संघका कसैलाई नदेखेपनि उनले माराकाजाको आदेश मान्दै होटेल छाडे ।

खासमा चार्ल्ससँगै अन्य तीन जना खेलाडी २० जनाको टोलीमा नपर्ने बताईएपछि माराकाजाले सो विषयलाई व्यक्तिगत रुपमा आफ्नै हातमा लिए । आफ्ना खेलाडीलाई टोलीमा नराखिएकोप्रति उनी आक्रोशित थिए ।

खेलाडीको कटौतीको नाटकीय परिणाम देखियो । त्यसपछिको घटनालाई अहिलेपनि ब्राजिलको खेल इतिहासको कालो क्षणको रुपमा लिइन्छ । यो लामो समयसम्म सिमान्तकृत महसुस गरेका मानिसहरुमाथिको अर्को विश्वासघात जस्तो महसुस गरियो, जुन अझै पनि यस्तै महसुस गरिन्छ ।

ब्राजिलको उदघाटन खेल भोलिपल्ट उही उत्तर-पूर्वी सहर साल्भाडोरमा थियो ।

चार्ल्स एक स्थानीय चर्चित खेलाडी (आईकन) थिए तथा वर्षौपछि क्षेत्रीय टोलीबाट कुनै खेलाडीलाई राष्ट्रिय टोलीका लागि छनौट गरिएको थियो ।

ब्राजिलको भेनेजुएलामाथिको ३-१ को जितमा केवल १३ हजार समर्थकहरु, जुन खेल मैदानको क्षमताको आधाभन्दा पनि कम थियो, जसले स्पष्ट सन्देश पठाउने थिएन । तर समर्थकहरुले ब्राजिलको झण्डा जलाए, राष्ट्रिय गानलाई गिज्यायो, राष्ट्रिय झण्डा जलाए तथा आतिसवाजी गरेर कोचिङ स्टाफलाई डगआउटबाट भाग्न बाध्य तुल्याए । उनीहरु आक्रोशित थिए ।

‘त्यस दिन ममा मिश्रित भावनाहरु थिए,’ चार्ल्स भन्छन् ।

‘एकातिर मैले पाएको समर्थनबाट म खुसी थिए, तर जे भयो त्यसका लागि म दुःखी थिए । कसैलेपनि आफ्नो देशको झण्डामा आगो लागेको देख्न चाहदैन । मेरो विचारमा प्रदर्शन जायज भएपनि कुनै अर्को तरिकाबाट गर्न सकिन्थ्यो ।’

स्पष्ट रुपमा भन्दा त्यो केवल फुटबलको बारेमा मात्र थिएन । चार्ल्सले दशकौंसम्म चलेको बहसमा तानिएका थिए ।

ब्राजिल खासगरी दुई समूहमा विभाजित छ, दक्षिण-पूर्वका धनीहरु तथा उत्तर-पूर्वी क्षेत्रमा रहेकाहरु सामाजिक तथा आर्थिक सूचकमा पछाडी छ ।

उत्तर-पूर्वी क्षेत्रका लाखौ  मानिसहरुले अहिले पनि महिनाको २० युरो भन्दा पनि कम कमाउछन्, लाखौले भोकमरीको सामना गरिरहेको छ भने कोभिड महामारीका कारण बेरोजगारी ५० प्रतिशत भन्दा बढीले बढेको छ । जसका कारण त्यस क्षेत्रका दक्षिण-पूर्वी सहरहरु साओ पाओलो अथवा रियो दि जेनेरियोमा आप्रवासी हुन बाध्य भएका छन् । तर पनि त्यहाँ उनीहरुले विभेदको समाना गर्नुपरेको छ ।

बार्सिलोनाका लेजेन्ड रिवाल्डोले खेल जीवनभरीले संचारमाध्यमले आफूलाई अन्य ब्राजिलियन खेलाडीहरु जस्तै रोमारियो र रोनाल्डो सरह व्यवहार नगरेको भन्दै गुनासो गरिरहे । त्यसको एउटामात्र कारण थियो उनी उत्तर-पूर्वका थिए । जब उनले सन् २०१५ मा आधिकारीक रुपमा सन्यास लिए, उनको सामान्य भावना के थियो भने उनको प्रतिभाको कहिल्यै साचोरुपमा सराहना गरिएन ।

रियो दि जेनेरियोमा ब्राजिलको उत्तर-पूर्वका मानिसहरुलाई रुढीबादीको रुपमा लिन्छन तथा विश्वव्यापी रुपमा ‘परैबास’ (परैबा राज्यबाट आएकाहरु)को रुपमा लिन्छन् । त्यसैगरी, साओ पाओलोमा उनीहरुलाई ‘बाईनोस’ –बाहिया राज्यबाट आएका)का रुपमा लिन्छन् ।

ब्राजिलमा एउटा शृङ्खला चर्चित छ, ब्राजिलका पूर्व खेलाडी तथा रियो राज्यका नागरिक इडमुण्डलाई सन् १९९७ मा खेलबाट बाहिर पठाइएको थियो ।

इडमुण्डका अनुसार ‘हामी पराईबामा खेल्न आउछौ (खेल खासमा अर्को उत्तर-पूर्वी राज्य रियो ग्राण्डे डो नोर्टेमा भएको थियो) तथा तपाईले एक पराईबा (खेल अधिकारी खासमा उत्तर-पूर्वी राज्य सियाराबाट आएका थिए) लाई खेलको रेफ्रिको जिम्मेवारी दिनुहुन्छ । यसले कहिल्यै काम गर्ने थिएन ।’

एक उदाहरणको रुपमा सन् २०१९ मा दक्षिणपन्थी राष्ट्रपति तथा साओ पाओलो राज्यमा जन्मेका जैर बोल्सोनारोको सार्वजनिक भएको एक रेकर्डिङमा उत्तर-पूर्वी राज्यका गभर्नरहरुलाई पराईबाको रुपमा उल्लेख गरेका थिए ।

दक्षिणमा उत्तर-पूर्वका मानिसहरुलाई प्राय सामाजिक वा बौद्धिक रुपमा तल्लोस्तरको मानिन्छ, उनीहरुको स्थानीय लबजलाई लिएर मजाक बनाइने गरिन्छ ।

पोर्टो तथा जेनिथ सेन्ट पिटर्सवर्गका तथा पराईबा राज्यबाट आएका स्टार हल्कले यस्तो घटना सन् २०१४ को विश्वकप अघिको पत्रकार सम्मेलनमा भोगेका थिए ।

३५ वर्षीय फरवार्ड हल्कलाई एक पत्रकारले प्रश्न गर्योकी उत्तर-पूर्वका भएको भएर उनको उच्चारण हास्यास्पद भएको हो, जुन प्रश्नलाई उनको कानले विश्वास गर्नै सकेन ।

लगभग करोड मानिसको बसोबास भएको तथा देशको जनसंख्याका २७ प्रतिशत जनसंख्या रहेको सो क्षेत्रका नौवटा राज्यका कुनैपनि खेलाडीले विश्वकपमा ब्राजिलका लागि खेलेका छैनन ।

विगत १५ वर्षमा उत्तर-पूर्वका क्लबहरु मध्येबाट केवल दुई खेलाडीलाई राष्ट्रिय टिममा बोलाईको छ, स्पोर्ट रेसिफेका फरवार्ड डिएगो सोअजालाई सन् २०१७ तथा नौटिकोका लेफ्टब्याक डोगलस सान्तोषलाई सन् २०१३ मा बोलाइएको थियो ।

यसको एउटा कारण भनेको प्रतिभावान खेलाडीहरु त्यहाका क्लबमा लामो समयसम्म टिक्दैनन । यसको एउटा समाधानको रुपमा यहाका खेलाडीलाई युरोपको क्लबमा पठाउनु हो तर यो विरलै हुने गरेको छ । खासमा दक्षिण—पूर्वीलाई बढि केन्द्रीत गरिन्छ ।

ब्राजिलमा साओ पाओलो, रियो दि जेनेरिया, बेलो होरिजोन्टे तथा पोर्टो एलेग्रेबाहेका घटनालाई राष्ट्रिय महत्व खासै दिइदैन ।

अहिले अवस्थामा क्लबहरु व्यापारिक उद्यम तथा टेलिभिजन राजस्वमा भर पर्ने गरेका छन्, यस्ता कुराहरुबाट उत्तर-पूर्वका क्लबहरुले फाइदा लिन नसक्नुले अझ चुनौती थपेको छ ।
तर पनि विस्तारै परिवर्तन भने हुदै गएको छ । फोर्टालेजाले आफ्नो आम्दानी सन् २०१४ भन्दा सन् २०१९ मा १० गुणाले बढाएको थियो । उनीहरु अहिले ब्राजिलको लिगमा चौथो स्थानमा तथा ब्राजिलियन कपको सेमिफाईनलमा प्रवेश गरेको छ, जुन १ सय २ वर्षपछि पहिलो पटक भएको हो ।

अहिले रिएरा र बाहिया क्लबले लिगमा राम्रो प्रदर्शन गर्दै आएका छन् । सन् २००६ मा उनीहरु तेस्रो डिभिजनमा झरे जसका कारण पचास हजार मानिस साल्भाडोरको सडकमा ओर्लिएर र बोर्डविरुद्ध प्रदर्शन गरे ।

त्यसलगतै सुधार नभएपनि सन् २०१३ मा टिकेट खरिद गरेकाहरुले क्लबको अध्यक्षका लागि मतदान गर्ने अवसर पाए, जुन ब्राजिलको फुटबलमा विरलै हो ।

बाहियाको सन् १९५९ र १९८८ को लिगको उपाधिका ट्रफीहरु फोहरको टोकरीमा फालिएको भएपनि अहिले सो क्लब एक उदाहरण बनेको छ । उनीहरुले आफ्ना अधिकांश ऋण तिरिसकेको छ भने नया पारदर्शी नीति ल्याइएको छ ।

‘यदि तपाईसँग ब्राजिलियन लिग जित्ने टोली, जुन हामीले सन् १९८८ मा जित्यौ, तपाईले आफ्ना खेलाडीहरुलाई विभिन्न जर्सी पहिरिएको देख्न सक्नुहुनेछ । जुन चाल्र्सले सन् १९८९मा देखाएका थिए,’ बाहियाका उपाध्यक्ष भिटोर फेराजले भने ।

‘बाहिया देशकै सबैभन्दा लोकतान्त्रिक क्लब हो र यसले राष्ट्रिय संचारमाध्यमबाट केही ध्यान आकर्षित गरेको छ तर हामीलाई थाहा छ कि यदि दक्षिणको कुनै क्लबले यस्तो गरेको भए यसको प्रभाव बेग्लै हुन्थ्यो,’ फेराजले थपे । तर हामीले आफूलाई १० वा १५ वर्ष अघिको भन्दा अझ राम्रो स्थानमा पाउनेमा उनी विश्वस्त छन् ।

‘अबदेखि मैदानमा जे हुन्छ त्यसले यस बास्तबिकतालाई परिवर्तन गर्नेछ ।’

 

-बीबीसीको सहयोगमा