वर्ष समिक्षा : आकार खोज्दै भलिबल

काठमाडौं । भलिबलका लागि वर्ष २०७७ मिश्रित रह्यो । कोरोनाका कारण देश लकडाउनमै रह्यो । जसका कारण खेलकुद समेत ठप्प बन्यो । सरकारले लकडाउन खुल्ला गरेपनि खेलकुद चलायमान हुन सकेन । तर मोफसलका भलिबलका प्रतियोगिताले गति लिए । वर्षको सुरुवातमै कार्यकाल सकिएपनि नयाँ निर्वाचन हुन नसक्दा पुरानै कमिटिले भलिबल संघ सञ्चालन गरिरहेको छ ।

भलिबल राष्ट्रिय खेल बनेपनि यस खेलको विकास र स्तर बढ्न सकेको छैन । संघको संरचनागत र व्यवस्थापकीय सुधार हुन नसक्दा भलिबलको सम्भावना आशलाग्दो छैन । नेपाल भलिबल संघको संरचना र व्यवस्थापकीय थुप्रै कमजोरी छन् । देशका ७७ वटै जिल्ला सदस्य रहेपनि अधिकांश निष्कृय छन् । भलिबल खेलको प्राविधिक र ग्रासरुटको विकासमा संघले योजना बनाउन सकेको छैन ।

भलिबलको समग्र विकासमा यसको नेतृत्व गम्भिर देखिदैन । भलिबललाई व्यवस्थित र व्यवसायीक बनाउने संघको कुनै रणनीतिक योजना छैन । भलिबल आकार लिन खोज्दैछ । तर नेतृत्व त्यसका लागि तयार देखिदैन । तर नेपालको भलिबलले सम्भावना देखाईरहेको छ । पछिल्ला एक वर्षमा भलिबलका केही सकारात्मक संकेत देखिएका छन् । जो यस प्रकार रहेका छन् ।

प्रतियोगिताको बाढी

लकडाउन सकिएसंगै भलिबलका प्रतियोगिता सञ्चालनमा आए । जसले खेलाडीलाई खेलमा फर्कन निकै मद्दत गर्यो । प्रतियोगिता लगातार भए । जसले गर्दा खेलाडी घाईते पनि भए । पर्याप्त आराम पाएनन् ।

माघमा टाईगर कप आमन्त्रित राष्ट्रिय क्लब लिग भलिबल च्याम्पियनसिप भयो । पोखरामा भएको यस प्रतियोगिता माघ २७ देखि फागुन १ गतेसम्म सञ्चालन भयो । लगत्तै कास्की जिल्ला भलिबल संघको आयोजनामा फागुन ४ देखि ८ गतेसम्म पोखरा रंगशालामा मुख्यमन्त्री कप प्रदेश स्तरीय भलिबल प्रतियोगिता सञ्चालन भयो । त्यसको एक हप्तामा नेपालगञ्जमा फागुन १७ देखि २१ गतेसम्म प्रधानमन्त्री कप भलिबल प्रतियोगिता आयोजना भयो ।

यस्तै, चैत ४ देखि ७ गतेसम्म दोस्रो इलाम आमन्त्रित लिग पुरुष भलिबल प्रतियोगिता भयो । वर्षको अन्तिम महिना नेपाल भलिबल संघको आयोजनामा राजधानीमा पाँचौं आरबीबी एनभीए राष्ट्रिय महिला तथा पुरुष क्लब लिग च्याम्पियनसिप सम्पन्न भयो । चैत १९ देखि २६ गतेसम्म सञ्चालन भएको प्रतियोगितालाई संघले सफलतापुर्वक सम्पन्न गर्यो । यसबीचमा थुप्रै साना–ठुला प्रतियोगिता वर्षभरी सञ्चालनमा आए ।

प्रतियोगिताको तालिका व्यवस्थित नहुदाँ खेलाडी घाईते हुने गरेका छन् । जसले गर्दा उनीहरुले निको हुने पर्याप्त समय पाउन सकेका छैनन् । खेलाडीलाई प्रतियोगितासंगै आरामको निकै आवश्यकता पर्छ । तर माघदेखि चैतसम्म मात्र तीन महिनामा प्रतियोगिताको बाढीनै छ । एक पछि अर्को प्रतियोगिताले खेलाडीलाई फाईदा भन्दा बेफाईदा गरेको देखिन्छ ।

प्रशारण अधिकारबाट आम्दानी

नेपाल भबिलल संघले पहिलोपल्ट प्रत्यक्ष प्रशारण अधिकारमार्फत केही रकम आर्जन गर्यो । उसले आरबीबी एनभीए क्लब च्याम्पियनको प्रशारण अधिकार मिडिया हबलाई ३ लाखमा बेच्यो । यसअघि क्रिकेट र फुटबलले मात्र प्रशारण अधिकार बेच्ने गरेका थिए । यसका भलिबल थपिएको छ ।
भलिबलमा अब सबैको आकर्षण बढेको छ । यस खेललाई देखाउनका लागि संस्थाहरु पैसा हाल्न तयार देखिएका छन् । अन्तत यसले भलिबलको व्यवसायीकरणमा नयाँ कोशेढुङ्गा स्थापित गरेको छ ।

भलिबल टिमलाई प्रायोजक

स्पेनिस खेल पोशाक निर्माता कम्पनी केल्मीले पहिलोपटक राष्ट्रिय भलिबल टिमलाई प्रायोजन गरेको छ । पहिलोपटक संघले राष्ट्रिय टिमलाई दुई वर्षका लागि केल्मीसंग प्रायोजन सम्झौता गरेको छ । सम्झौता रकम नखुलाएपनि केल्मीले भलिबल संघलाई २ सय ५० वटा बल, महिला र पुरुष टिमलाई २०–२० सेट ट्रयाक सुट, अफिसियल जर्सी, जुत्ता, मोजा, ट्रेनिङ जर्सी आदि उपलब्ध गराउने छ । केल्मीले यसअघि राष्ट्रिय फुटबल टिमलाई प्रायोजन गर्दै आएको थियो । भलिबललाई सहयोग गर्न केल्मी आफै अग्रसर भएर आएको हो ।

विभागीय टिमको खस्कदो खेल

घरेलु भलिबलमा एकछत्र राज गरेका विभागीय टोलीले यसवर्ष भने खासै राम्रो प्रदर्शन गर्न सकेनन् । महिलामा एपीएफको एकतर्फी दबदबा थियो । तर यस वर्ष एपीएफको महिला टिमको प्रर्दशन निकै फितलो रह्यो ।

राष्ट्रिय टिमका खेलाडीले भरिएको एपीएफलाई पुलिसले टाइगर कपको फाईनलमा पराजित गर्दै उपाधि उचाल्यो । तर त्यसको बदला एपीएफले पीएम कपमा लियो । विभागीय टिमलाई कडा चुनौती दिने गरेको न्यु डाइमण्डले पुलिसलाई पनि पराजित गरेको थियो । साथै, एनभीए क्लब च्याम्पियनसिपमा साबिकको विजेता एपीएफलाई न्यु डाइमण्डले पराजित गर्दै उपाधि उचाल्यो । डायमण्डले एपीएफलाई ३–१ को सेटमा हराएको थियो ।

पुरुषतर्फ राष्ट्रिय टिमका खेलाडीले भरिएको आर्मीको हबिगत समेत उस्तै रह्यो । आर्मीलाई गण्डकी प्रदेशले ३–१ को सेटमा हराउँदै टाईगर कपको च्याम्पियन बनेको थियो । भलिबलमा विभागीय टिमको दबदबालाई यस वर्ष बाहिरका टिमले तोडेका छन् ।

उत्कृष्ट पुनरागमन

सोचिन्छ, चोट लागेपछि खेलमा पुनरागमन गर्न निकै गाह्रो हुन्छ । र प्राय खेलाडी चोट बोकेपछि खेलमा फर्कदैनन् । तर यसलाई भलिबलका दुई खेलाडीले यसवर्ष गलत सावित गरिदिए । ती थिए, प्रतिभा माली र कामना विष्ट ।

सानै उमेरबाट घरेलु भलिबलमा आफुलाई स्थापित गरेका खेलाडी हुन्, प्रतिभा । चोटका कारण करिब एकवर्ष कोर्ट बाहिर रहेकी प्रतिभाले चोटपछि टाईगर कपबाट पुनरागमन गरेकी थिईन् । गतवर्ष आरबीबी एनभीए क्लब च्याम्पियनसिपमा घाइते भएकी प्रतिभाले यसपटक भने सोही प्रतियोगितामा उत्कृष्ट पुनरागमन गर्दै टिमलाई उपाधि दिलाईन् । उनले उपाधिसंगै आफुलाई समेत प्रतियोगिताको सर्वोकृष्ट खेलाडी बनाउन सफल भईन् ।

कामना विष्ट, नेपाल पुलिसकी एक उत्कृष्ट स्पाइकर हुन् । भबिललमा उदयमान खेलाडीको रुपमा आफुलाई चिनाएकी कामना चोटका कारण करिब साढे दुई वर्ष कोर्ट बाहिर रहिन् । तर उनले पनि चोटलाई हराउँदै टाईगर कपबाट खेलमा पुनरागमन भईन् । एथ्लेटिक्स खेलाडी समेत रहेकी कामना भलिबलकी भविष्य हुनसक्ने धेरैको अनुमान छ ।

निर्वाचनमा राखेपको बाधा

नेपाल भलिबल संघको कार्यसमितिको कार्यकाल सकिएको एकवर्ष बितिसक्दा पनि निर्वाचन हुन सकेको छैन । नयाँ ऐनको कारण देखाउँदै राखेपले भलिबल संघ सहित अन्य धेरै संघको निर्वाचन रोकेर राखेको छ ।

गतवर्ष जेठमा हुनुपर्ने संघको निर्वाचन कोभिडका कारण रोकिएको थियो । तर लकडाउन खुल्ला भएको लामो समय बितिसक्दा समेत निर्वाचन हुन सकेको छैन । नयाँ ऐनका कारण निर्वाचनमा ढिलाई भएको संघको पदाधिकारीहरु बताउँछन् । यसले गर्दा भलिबल संघ जस्तो जिवन्त संस्थाको लोकतान्त्रिक प्रकृयामा असर गरेको देखिन्छ ।