एथलेटिक्सको राष्ट्रिय कीर्तिमानमा विवाद 

काठमाडौं । शनिबार नवौं राष्ट्रिय खेलकुदको एथलेटिक्सको १ सय मिटर स्पर्धामा सरस्वती चौधरीले स्वर्ण जितिन् । निर्धारित दुरी १२ दशमलव १३ सेकेन्डमा पार गर्दै सरस्वतीले स्वर्ण पदक हात पारेकी थिईन् । 

आयोजक राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप) र प्रतियोगिता सञ्चालनको जिम्मेवारी लिएको नेपाल एथलेटिक्स संघले सरस्वतीको स्वर्णलाई राष्ट्रिय कीर्तिमानको रुपमा मान्यता दिएको छ । तर सोही राष्ट्रिय कीर्तिमान विवादको घेरामा परेको छ । 

एथलेटिक्स आफैमा कीर्तिमानहरुको खेल हो । एथलेटिक्सका विभिन्न विधामा बन्ने कीर्तिमाननै यस खेलको रोमाञ्चकता हो । तर सरकार र सम्बन्धित संघको प्राविधिक लापरबाहीका कारण खेलाडीको कीर्तिमान विवादमा पर्ने गरेको छ । 

एथलेटिक्समा ट्रयाक रेकर्ड हेन्ड टाइम र इलेक्ट्रोनिक टाइममा मापन गरिन्छ । विश्व खेलकुदमा पछिल्लो समय एथलेटिक्सका स्पर्धाहरु इलेक्ट्रोनिक टाइममा मात्र रेकर्ड गरिन्छ । तर नेपालमा सम्बन्धित संघको लापरबाहीका कारण इलेक्ट्रोनिक टाइमिङको ब्यवस्थानै छैन, सबै घरेलु प्रतिस्पर्धा हाते घडी ‘हेन्ड टाइमिङ’कै भर पर्नु परेको छ । 

शनिबारमात्र १ सय मिटर स्पर्धामा सरस्वतीले जितेको स्वर्ण पदक सहितको राष्ट्रिय कीर्तिमानलाई कीर्तिमान भन्न नमिल्ने एथलेटिक्स बिज्ञ दिवाकरलाल अमात्य बताउँछन् । 

‘हेन्ड टाइमिङलाई अन्तराष्ट्रिय रुपमा मान्यतानै दिईदैन । अन्तराष्ट्रिय रुपमा मापननै गर्नुपरेको खण्डमा शुन्य दशमलव २४ सेकेन्डलाई जोड्न पर्छ । त्यसो गर्दा सरस्वतीको समयले कीर्तिमान हुदैन ।’ अमात्यले खेलपाटीसँग भने । 

सन् १९९९ मा काठमाडौंमा भएको दक्षिण एसियाली खेलकुदमा देवीमाया पनेरुले १२ दशमलव १९ सेकेन्डको राष्ट्रिय कीर्तिमान कायम गरेकी थिईन् । त्यो उनको इलेक्ट्रोनिक टाइम थियो । तर शनिबार सरस्वतीले हासिल गरेको १२ दशमलव १३ सेकेन्डको समय हेन्ड टाइमिङ हो । अन्तराष्ट्रिय प्रचलन अनुसार ४ सय मिटर तलका सबै ट्रयाक स्पर्धामा हेन्ड टाइमिङमा शुन्य दशमलव २४ सेकेन्ड जोड्नुपर्छ । त्यसो गर्दा सरस्वतीको टाइमिङले कीर्तिमान छुदैन । 

‘इलेक्ट्रोनिङ टाइमिङ नहुदाँ नेश्नल गेम्सको नतिजाले अन्तराष्ट्रिय मान्यता पाउँदैन । रोड नापेको नमिल्दा साग खेलकुदको म्याराथन रेकर्डले समेत अन्तराष्ट्रिय मान्यता पाउन सकेन ।’ अमात्य भन्छन्, ‘यो सबै व्यवस्थापनको गल्ती हो । दशौं करोड खर्च गरेर ट्रयाक बनाउन सक्ने तर १५–२० को मेसिन राखेर प्रतियोगिता गर्न नसक्ने पनि कही हुन्छ ।’ 

नेपालमा भएको पछिल्लो दक्षिण एसियाली खेलकुदमा भारतबाट मेसिन र प्राविधिक ल्याएर एथलेटिक्सको इलेक्ट्रिक टाइम मापन गरिएको थियो । तर अधिकांश घरेलु प्रतियोगिता हाते घडीको भर पर्दा नेपाली खेलाडीको प्राप्त गरेका नतिजा उपलब्धि बिहिन बन्न पुगेका छन् । र एथलेटिक्सका कीर्तिमानका श्रृङ्खला विवादको घेरामा पर्ने गरेको छ ।  

नेपाल एथलेटिक्स संघका पूर्व महासचिव सुनिल राजवंशी हेन्ड टाइमिङमा मापन गरिएका दौड अन्तराष्ट्रिय रुपमा गणना नहुने बताउँछन् ।

‘त्यसो भए किन राष्ट्रिय प्रतियोगिता गरेको भन्ने प्रश्न आउन सक्छ ।’ उनी भन्छन्, ‘तर सम्बन्धित प्रतियोगितामा हासिल गरेको नतिजालाई सम्बन्धित प्रतियोगिताको उपलब्धिको रुपमा भन्न सकिन्छ । तर त्यसले राष्ट्रिय र अन्तराष्ट्रिय मान्यता पाउन सक्दैन ।’