काठमाडौं । सन् २०२० विश्वले भुल्न चाहेको वर्ष साबित भयो । कोरोन माहामारीबाट अझै उम्कन नसेकेको विश्व जगत अझै कतिसमय यसको मारमा बस्नु पर्ने टुंगो छैन ।
कोरोना माहामारीको कारण विश्व खेलकुद क्षेत्र समेत अस्तव्यस्त बन्यो । अधिकांश खेल तालिका तथा प्रतियोगिता स्थगित भए । त्यसको मार नेपाल र घरेलु क्रिकेटले खेप्नु पर्यो ।
अन्तराष्ट्रिय क्रिकेट परिषद (आईसीसी)बाट शसर्त फुकुवा भएको नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) ले बिस्तारै क्रिकेटलाई अघि बढाउने आशा गरिएको थियो । घरेलु संरचना, ग्रासरुट क्रिकेट, पारदर्शीताका प्रश्न, खेलाडीको भविष्यका सुनिश्चितता, अत्यधिक अन्तराष्ट्रिय प्रतियोगिता, आदि जस्ता काम नव–निर्वाचित क्यानले नेपाली क्रिकेटमा गर्ने आश थियो ।
तर सम्पूर्ण नेपाली क्रिकेट समर्थकको त्यो आशा यत्तिकै सिमित रह्यो । त्यसमा मुख्य कारण र खलनायकको भुमिका कोरोन महामारीले खेलिदियो ।
सन् २०२० वर्षको सुरुवात निकै आशालाग्दो थियो । नव–निर्वाचित क्यानले क्रिकेट गतिबिधि अघि बढाउने प्रयास गर्दै थियो । सुरुवाती महिनामा एतिहासिक एकदिवसीय सिरिजको तयारी सुरु हुँदै थियो । आईसीसी विश्वकप क्रिकेट लिग–२ अन्तर्गतको पहिलो सिरिज तथा नेपालको पहिलो घरेलु एकदिवसीय अन्तराष्ट्रिय खेल खेल्दै सुखद सुरुवात गर्यो ।
फेब्रुअरीमा ओमान र अमेरिकालाई आतिथ्यता गर्दै नेपालले क्रिकेट सुरुवात गर्यो । दुई खेलमा जित र दुई खेलमा हार ब्यहोरेको नेपालले विश्वकप छनोट प्रतियोगितामा टिकट काट्ने सपना त्यही सिरिजबाट बुन्न थाल्यो ।
लिग–२ को शीर्ष चार भित्र परे नेपाल सोझै विश्वकप छनोटमा सहभागिता जनाउन पाउने थियो ।
सिरिजको अमेरकाविरुद्धको खेलमा युवा खेलाडी कुशल मल्लले डेब्यु खेलम अर्धशतक पुरा गर्दै विश्व कीर्तिमान बनाउन सफल रहे ।
अमेरिकाविरुद्ध धर्मराएको नेपाली ब्याटिङ उकास्ने क्रममा डेब्यु खेलाडी कुशलले १५ वर्ष ३ सय ४० दिनमा अर्धशतक बनाएपछि विश्व क्रिकेटका लिजेण्ड सचिन तेन्दुलकरको कीर्तिमान भंग गरेका रोहित पौडेलको समेत कीर्तिमान आफ्नो नाममा लेखाउन सफल रहे ।
औशत प्रदर्शन गरेको नेपालको लागि प्रतियोगिता खल्लो त तब भयो, जब प्रतियोगिता लगत्तै मुख्य प्रशिक्षकको राजिनामा आयो ।
मुख्य प्रशिक्षक उमेश पटवालले प्रतियोगिता सुरु हुनु दुई हप्ताअघि नै राजिनामा बुझाएका थिए, जुन प्रतियोगिता सकिएपछि लागु भयो ।
फेब्रुअरीदेखि मुख्य प्रशिक्षक बिहिन रहेको नेपाल क्रिकेटले झण्डै ८ महिनासम्म सो पद रिक्त रह्यो ।
मार्चमा थाइल्याण्डमा भएको एसीसी इस्टर्न रिजन प्रतियोगितामा नेपालले सन् २०२० जस्तै विर्सन लायक प्रदर्शन गर्यो ।
आफ्नो इतिहासकै खराब प्रदर्शन गरेको नेपाल आफु भन्दा निकै तल्लो स्तरको राष्ट्र मलेसियासंग पराजित हुँंदा ४ खेलमा मात्र १ जित निकाल्दै घर फर्कियो ।
एसिया कपकको प्रारम्भिक छनोट समेत रहेको प्रतियोगितामा निराश बनेपछि नेपाल एसिया कप छनोटमा समेत पुग्न असफल भएको थियो ।
कोरोना माहामारीको सुरुवाती समयमा थाइल्याण्ड भ्रमण सकेर फर्किएको नेपालले अहिले सम्मको अन्तरष्ट्रिय अन्तिम खेल त्यहीं खेलेको थियो ।
सन् २०२० को अन्तराष्ट्रिय खेलहरु थुप्रै हुने आशा गरिएको थियो । तर वर्षको तेस्रो महिनामा सबै अन्त्य भयो । वर्षको क्यालेन्डर सकिंदा नेपालले मात्र ८ अन्तराष्ट्रिय खेल खेल्यो । जसमा नेपालले ३ खेलमा जित निकाल्न सफल रहँदा ५ खेलमा पराजित भयो ।
नेपालले आउने मार्चमा विश्वकप क्रिकेट लिग–२ अन्तर्गतको दोस्रो सिरिज खेल्ने तालिका छ । त्यसअघि नेपालले अन्तराष्ट्रिय खेल खेल्ने सम्भावना निकै न्यून रहेको छ । यद्दपी त्यो सिरिज अघि मैत्रीपूर्ण खेल खेलाउने तयारीमा रहेको क्यानले बताउने गरेको छ । तर तयारी हेर्दा त्यो देखिदैन ।
सन् २०२० मा तालिकाबद्ध रहेको अन्य लिग सिरिजहरु कोरोना माहामारीको कारण आईसीसीले स्थगित गर्न बाध्य भएको थियो । विस्तारै क्रिकेट गतिबिधि फर्कन थालेपछि आईसीसीले समेत लिग–२ को सिरिजको तालिका सार्वजनिक गरेको हो ।
क्यानले पहिलो पटक महिला खेलाडीलाई केन्द्रिय सम्झौतामा ल्याउनु सन् २०२० को मुख्य उपलब्धि रह्यो । मनपरी गरिएको वर्गीकरण भएता पनि क्यानको कदमको चौतर्फी प्रशंसानै भयो ।
यस्तै सिनियर राष्ट्रिय क्रिकेट टिम (पुरुष) खेलाडीले खेल्ने हरेक एकदिवसीय र टी–ट्वान्टी अन्तर्राष्ट्रिय खेलमा प्रती खेल ५ हजार रुपैयाँ म्याच फिस दिने निर्णय गर्यो ।
घरेलु प्रतियोगिता :
सन् २०२० मा नेपालको घरेलु प्रतियोगिता लगभग शुन्य प्राय रहे । वर्ष सुरुवातमा मनमोहन मेमोरियल कप क्रिकेट प्रतियोगिता बाहेक अन्य घरेलु प्रतियोगिता संचलान भएन, कारण कोरोन नै रह्यो ।
माहामारीको पछिको पहिलो घरेलु क्रिकेट प्रतियोगिता गौतमबुद्ध कप क्रिकेट रह्यो । खेलाडीहरू बिस्तारै मैदान फर्किन थालेपछि बागमती प्रदेश क्रिकेट संघको आयोजनामा निर्माणाधीन गौतमबुद्ध अन्तराष्ट्रिय क्रिकेट रंगशालाको नमुना खेल मैदानमा ब्रेक थ्रुको रुपमा प्रतियोगिता आयोजना भयो ।
तीन फ्रेन्चाइज लिग मध्य एभरेष्ट प्रिमियर लिग (ईपीएल्ल) ले नेपाल क्रिकेटको घरेलु संरचनामा ठुलो फड्को मार्दै थियो । खेल तालिका सार्वजनिक समेत गरिएको प्रतियोगिता अन्तिम समयमा कोरोनाको कारण स्थगित गर्नु पर्यो । ईपीएलबाट घरेलु प्रतियोगिता स्थगित हुने क्रम सुरु भयो । चौंथो संस्करणको ईपीएलमा विश्वका हस्तीले नेपालमा आएर खल्ने तालिका थियो । तर कोरोनाको कारण क्रिस गेल, ड्वेन स्मिथ, मोहमद सहजाद, लायम प्लङकेट, कोरी एन्डर्सन जस्ता हस्तीले नेपाली भूमीमा क्रिकेट खेलेको हेर्ने सपनामा कुहिरो लग्यो । कोरोनाको कारण अहिले सम्म ईपीएल अब कहिले हुन्छ भन्ने तय हुन सकेको छैन ।
यस्तै अन्य फ्रेन्चाइज लिग पोखरा प्रिमियर लिग, धनागढी प्रिमियर लिग लगायत राष्ट्रिय प्रतियोगिता प्रधानमन्त्री कप क्रिकेट तथा अन्य प्रतियोगिता स्थगित हुन पुग्यो । यद्दपी महिला प्रधानमन्त्री कप क्रिकेट वर्षको अन्तिममा आयोजना हुँदै छ । तर क्यानले बनाएको क्यालेन्डरको स्कुल स्तरीय प्रतियोगितादेखि पुरुष राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता अझै अन्यौलमै छन् ।
रोकिएन सन्दीपको गति
सन्दीप लामिछाने नेपालबाट सन् २०२० मा अन्य खेलाडीको तुलनामा ब्यस्त रहे । नेपाली खेलाडी कोरोनाको कारण घरमा थन्किनु परेको अवस्थामा सन्दीप भने कोरोन माहामारीमा विश्व क्रिकेट फर्किए लगत्तै ब्यस्त रहे । वेष्ट इन्डिजको क्यरिबियन प्रिमियर लिगदेखि भारतीय इण्डियन प्रिमियर लिग खेल्न मौका पाए ।
आईसीसी, सरकार र विश्व स्वस्थ संगठनले जारी गरेको प्रोटोकल पुरा गर्दै सन्दीप विदेशी लिगमा खेल्न गए । केही समय विश्राम लिएपछि पुनः बिग बासको लागि अष्ट्रेलिया प्रस्थान गरेका छन् ।
खेलाडीको बजारीकरण
सन् २०२० मा नेपाल क्रिकेटले हरेक दिन असह्य पिडा भाग्नु पर्यो । तर एक रात यस्तो थियो, जहाँ नेपल क्रिकेट समर्थक र खेलाडी खुसीले सुत्न सकेनन् ।
आबुधाबी टी–टेन प्रतियोगिताको ड्राफ्ट, जहाँ नेपालका ३ खेलाडी एकसाथ विदेशी टिममा अनुबन्धित भए । त्यो रात नेपाल क्रिकेले हात पारेको ठुलो सफलता थियो ।
सन्दीपले विश्वभरको फ्रेन्चाइज क्रिकेट खेल्दै गर्दै सोमपाल कामी र पुर्व कप्तान पारस खड्काले बाहेक अन्य खेलाडीले विदेशी फ्रेन्चाइजको स्वाद लिन पाएका थिएनन् ।
टी–टेनमा एकसाथ ३ खेलाडी अनुबन्धन हुनु सानो कुरा थिएन । यसअघि क्यानडा प्रिमियर लिगका लागि सोमपाल र सन्दीपले एकसाथ प्रस्थान गरेका थिए । सन् २०२० मा करण केसी र कुशल मल्ल समेत विदेशी फ्रेन्चाइजको टिमको हिस्सा बन्ने पक्का भयो ।
क्यान फुकुवाको बाधक कोरोना
सशर्त फुकुवा भएको क्यान सन् २०२० मा पूर्ण रूपमा फुकुवा हुने विश्वास थियो । क्यानका अध्यक्ष चतुर बहादुर चन्दले समेत आईसीसीको दक्षिण अफ्रिकामा तय भएको बोर्ड बैठकले क्यान फुकुवा भएको घोषणा गर्ने तयारी रहेको बताएका थिए । तर कोरोना कारण बैठक स्थगित भएकाले क्यान आंशिक फुकुवामा रहनु परेको संघका पदाधिकारी बताउँछन् ।
एनपीएल : पहिलो गाँसमै ढुंगा
नेपाल क्रिकेट समर्थकको सपना तथा खेलाडीको भविष्यसंग जोडिएको अधिकारिक लिग नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल) आयोजनाको ड्राफ्टनै विवादीत बन्यो । क्यानको बोर्ड बैठकले समेत निर्णय लिन नसकेपछि ड्राफ्ट सार्वजनिक भएकै दिन उग्ररुप लियो । १० वर्षको लागि एनपीएलको अधिकार भारतीय कम्पनिलाई बेच्ने भनिएको ड्राफ्टको चौतर्फी बिरोध भयो । सो ड्राफ्टले क्यानमाथि ठुलो शंका र प्रश्न खडा गरिदिएको छ । एनपीएल फण्डा सन् २०२० को नेपाल क्रिकेटको एक अर्को विवादीत विषय बन्यो ।
प्रशिक्षक वाटमोर
सन् २०२० मा क्यानको प्रशंसा गर्ने अन्तिम आधार प्रशिक्षक छनोट रह्यो । श्रीलंकन मूलका अष्ट्रेलियन डेव वाटमोरलाई क्यानले खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त गर्यो । अनुभवी तथा विश्वविजेता वाटमोरसंग टेष्ट राष्ट्रको प्रशिक्षण सम्हालेको अनुभब छ भने श्रीलंकालाई आफ्नो प्रशिक्षण विश्वकप समेत जिताएका थिए । वाटमोर नेपालले पाएको अहिलेसम्मका हाइप्रोफाइलका प्रशिक्षक हुन् ।
यस्तै क्यानले मुख्य प्रशिक्षकसँगै खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट क्रिकेट म्यानेजर, फाइनान्स म्यानेजर र जेनेरल म्यानेजर समेत नियुक्त गरेको छ । यसलाई क्यानको संस्थागत सुधारसंगै पूर्ण रुपमा निलम्बन फुकुवाका आधारमा रुपमा पनि हेरिएको छ ।
