काठमाडौं । करिब चार वर्ष नेपाली फुटबलका कार्यक्रम बन्द जस्तै रहे । मोफसलका फुटकर प्रतियोगिताले नेपाली फुटबल धान्यो ।
असोज १३ बाट सहिद स्मारक ए डिभिजन लिग सुरु हुदैछ । क्लबहरुमा खेलाडीको खडेरी छ । खेलाडीको अभावलाई क्लबले मुख्य समस्या बताउन थालेका छन् ।
सोही कारण धेरै क्लबले लिग खेल्न नसक्ने भन्दै एन्फालाई बारम्बार आग्रह गरे । पुराना खेलाडी नहुनु अनि नयाँ खेलाडी उत्पादन नहुनु नेपाली फुटबलको अहिलेको मुख्य समस्या हो ।
अर्को कुरा, ग्रासरुट फुटबल कार्यक्रम एन्फा र फिफाकै महत्वकांक्षी परियोजना हो । एन्फा नेतृत्वमा परिवर्तनसंगै नयाँ कार्यसमितिले ग्रासरुट फुटबललाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेको थियो ।
सोही अनुसार एन्फाले फिफाको सहयोगमा आफ्ना सदस्य जिल्लामा यो परियोजना सुरु गरेको छ । यसको मुख्य उद्धेश्य खेलाडीको खडेरी पूर्ति होस र नयाँ खेलाडी उत्पादन हुन सकोस भन्ने नै देखिन्छ ।
एन्फाको दाबी छ, नेपाली फुटबलमा देखिदै आएको खेलाडीको खडेरी अब पुर्ति हुनेछ । स्तरीय र उत्कृष्ट खेलाडी उत्पादनको योजनाको रुपमा परियोजनालाई लिन सकिन्छ ।
६ वर्षदेखि १२ वर्षको उमेर समुहले खेल्ने फुटबललाई ग्रासरुट भनिन्छ । यसमा सिनियर फुटबलले खेल्ने जस्तो कुनै नियम लागु हुदैन । यो एकदमै मनोरञ्जनात्मक परियोजना हो । रमाइलो गरेर साना बालबालिकालाई फुटबल सिकाउने माध्यम हो ।
सुरुमा ग्रासरुटमा बल फ्याक्न र हान्न सिकाइन्छ । यो जहाँ पनि जो सँग पनि सिक्न सकिन्छ, खेल्न सकिन्छ । सामान्य फुटबल खेल्न सिक्ने फुटबलको रुपमा ग्रासरुटलाई लिईएको हुन्छ ।
यसको बिशेषता भनेको यसमा केटा, केटी हुदैन । भेदभाव हुदैन । जात जाति, धनी गरिब वा कुनै विभेद हुदैन । ग्रासरुट फुटबल एकदमै सामान्य हुन्छ, यसमा राम्रो कोचपनि चाहिदैन । यसमा खेलाडीको प्रशिक्षक आमा बुबा समेत हुन सक्छन् । स्कुलका शिक्षक फुटबल प्रशिक्षक बन्न सक्छन् ।
स्वयमसेवक समेत प्रशिक्षक हुन सक्छ । यसको अर्थ भनेको ग्रासरुटमा प्रशिक्षकभन्दा खेलाडीको रुचि महत्वपुर्ण हुन्छ । यसमा प्रशिक्षक भन्दापनि खेलाडीको खेल महत्वपुर्ण हुन्छ । खेल नै खेलाडीले सिक्ने उच्चतमा बिन्दु हो ।
जग बलियो भए घर बलियो हुन्छ । ग्रसरुट फुटबलको मेरुदण्ड हो । एन्फाले अगाडी बढाएको परियोजनाको दिर्घकालिन महत्वको छ । एन्फाले ग्रासरुट फुटबल ब्यवस्थापनको जिम्मेवारी एन्फा उपाध्यक्ष उपेन्द्रमान सिंहलाई दिएको छ ।
‘ग्रासरुट कार्यक्रम एन्फाले अगाडी बढाईरहेको छ । पुर्व खेलाडीको हैसियतले एकदमै सफल र धेरै भन्दा धेरै खेलाडी उत्पादन गर्ने कोशिश गर्छु । त्यसमा सफल भएर छाड्ने योजना छ ।’ उनी भन्छन् ।
ग्रासरुट कार्यक्रम एन्फाको चार वर्षे योजना हो । यसलाई एन्फाले लामो परियोजनाको रुपमा विकास गर्ने लक्ष्य राखेको छ । परियोजनाले सार्थकता एन्फाको एकल प्रयासबाट मात्र सम्भव छैन । एन्फाका ४५ सदस्य जिल्लाहरु र विभिन्न डिभिजनका क्लबले ग्रासरुट फुटबलको महत्व बुझ्न आवश्यक छ ।
एन्फाले ग्रासरुट फुटबलको विकासको निम्ति ७ वटा प्रदेशमा ४५ जिल्लामा प्रशिक्षक, अध्यक्ष, उपाध्यक्ष राखेर कार्यशाला गोष्ठि सञ्चालन गरेको थियो । गत शनिबारबाट एन्फाले देशभरका ४५ जिल्लामा परियोजना सञ्चालन गरेको छ । तर यसको औपचारिक उद्घाटनकालागि केही समय पर्खनपर्ने भएको छ ।
एन्फाले परियोजना उद्घाटनका लागि फिफा अध्यक्षलाई नेपालमा आमन्त्रण गरेको थियो । तर, सरकार र सरोकारवाला निकायलाई सहभागि गराउने उद्धेश्यले उद्घाटनको समय ढिला सारिएको छ ।
ग्रासरुट फुटबलमा बालबालिकाको शिक्षा र स्वास्थ्य समेत जोडिन्छ । सोही कारण राज्य समेत यसमा सहभागि हुन आवश्यक छ । एन्फाको उद्धेश्य भनेको सुरुमा ५ देखी १० हजार बालबालिका कार्यक्रममा सहभागि गराउने उद्धेश्य रहेको छ ।
नेपालमा ग्रासरुट फुटबलमा दुई उमेर समूह राखिएको छ । एउटा ८ देखि १० र अर्काे ११ देखी १३ सम्म ।
८ देखि १३ वर्षका बालबालिका एकैपटक खेलाउदा घाईते हुने सम्भावना बढी रहन्छ । एन्फाले ४ बर्षभित्र देशै भरी फुटबलको माहोल सिर्जना गर्ने लक्ष्य लिएको छ ।
ग्रासरुटको उद्धेश्य भनेको बालबालिकालाई स्वस्थ्य राखी, पठन पाठनमा राम्रो बनाई, फुटबलको माध्यमबाट जिवन बाच्ने कला सिकाउने हो । एन्फाको लक्ष्य भनेको ४ वर्षभित्र करिब ५० हजार बालबालिकालाई फुटबलसंग जोड्नु हो । यो हरेक हप्ताको शनिबार हुने गर्दछ ।
ग्रासरुट फुटबलमा दुई मुख्य कार्यक्रम राखिएको छ । एउटा ग्रासरुट फेष्टिबल, अर्काे ग्रासरुट लिग ।
अहिले एन्फाले ग्रासरुट फेष्टिबल सुरु गरेको छ । यस फेष्टिबलमा ठुलो आकारको मैदान चाहिदैन । भएको मैदानलाई विभिन्न भागमा विभाजन गरिन्छ ।
पहिलो मैदानमा बालबालिकाले खेल खेल्छन् । अर्कोमा स्किलहरु सिक्छ र अभ्यास गर्छ । अर्को मैदानमा गरेर खेल र स्किल दुवै देखाउछ । फेष्टिबल ग्रासरुटमा यसरी खेलको डिजाइन गरिएको हुन्छ ।
एन्फाले अर्काे बर्ष ग्रासरुटलाई लिगको रुपमा उतार्ने योजना बनाएको छ । यसमा सिनियर जस्तै लिग फुटबल हुनेछ । पहिला जिल्ला लिग, त्यसको विजेताले प्रदेश लिग र अन्तिममा प्रदेश च्याम्पियनले राष्ट्रिय लिगमा खेल्नेछ । यसले उमेर समूहदेखि राष्ट्रिय टिमसम्म बलियो बन्ने र खेलाडी उत्पादनमा समेत कोशेढुङ्गा सावित हुने विश्वास गरिएको छ ।
गत शनिबार सुरु ग्रासरुट फुटबलका चुनौती समेत छन् । परियोजनालाई एन्फा एक्लैले अघि बढाउन सक्दैन । यसलाई जिल्लामा प्रभावकारी बनाउन जिल्ला फुटबल संघको सक्रियता आवश्यक पर्छ । यसमा जिल्लाका विद्यालयको सहयोग अर्को महत्वपुर्ण पक्ष हो ।
गाउँ र विद्यालयमा अगाडी बढेमा ग्रासरुट परियोजना पक्कै सफल देखिन्छ । तर भौतिक पुर्वाधार भने एन्फाबाट मात्र सम्भव छैन । त्यसकालागि सरकारी स्तरबाटै पहलकदमी हुन आवश्यक छ ।
